بانکداری اسلامی فقط حذف ربا  نیست

تعریف ما از بانکداری یا نظام  پولی‌ـ بانکی اسلامی این بود که این شیوه از بانکداری باید متفاوت از نظام بانکداری متعارف جهان باشد؛ اما از آنجا که نتوانستیم به این مهم برسیم و کار به صورت ناقص اجرا شد، وضعیت کنونی ما نیز بسیار متفاوت از نظام متعارف بانکی در دنیاست؛ چرا که نظام بانکی متعارف استانداردهای مشخصی دارد که نظارت‌های گسترده‌ای به صورت سیستمی بر آن صورت می‌گیرد.

طبیعتاً نظام پولی‌ـ بانکی مطلوب، نظامی است که همه ابعاد و جوانب آن با یکدیگر همخوانی داشته باشند؛ در حالی که نظام بانکی ما التقاطی است و همین مسئله سبب ناهماهنگی و از بین رفتن اثرات مثبت بانکداری در نظام اقتصادی شده است.

متأسفانه، ما در بانکداری اسلامی صرفاً بر حذف ربا تأکید داریم؛ در حالی که هدف از بانکداری اسلامی صرف حذف ربا نیست و بخش‌های دیگری هم وجود دارد که در نظام بانکی کشور توجهی به ابعاد آن صورت نگرفته است. حتی می‌توان گفت طی دهه‌های گذشته، در زمینه حذف ربا در نظام بانکداری اسلامی نیز موفق عمل نکرده‌ایم.

نتیجه نظام التقاطی ما در نظام بانکداری کشور عدم اثربخشی بر بخش‌های واقعی اقتصاد است؛ از این‌رو بخش واقعی اقتصاد و ساختار اقتصاد کلان نیازمند جراحی و طراحی‌های عمیق و جدید است، چرا که نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر از بسیاری از موازین بانکداری دنیا عقب مانده و بسیاری از استانداردها در آن نهادینه نشده است.

به نظر می‌رسد، بخش بانکداری ما همانند خودرویی شده است که بی‌توجهی به بسیاری از موارد ضروری و ساختارهای آن موجب حرکت نکردن یا از کنترل خارج شدن خودرو می‌شود؛ به نظر می‌رسد در مرحله اول تمرکز در نظام پولی و بانکی کشور باید به یک جراحی عمیق در این بخش فکر کنیم.

پس از این جراحی است که می‌توانیم به سمت اسلامی شدن نظام بانکداری، مالی و پولی اسلامی حرکت کنیم. باید به این موضوع توجه کنیم که قانون بانکداری اسلامی به جز حذف ربا معیارهای دیگری نیز مدنظر دارد؛ از جمله اینکه در نظام بانکی مورد تأیید اسلام؛ دروغ، ظلم، تعدی به حقوق دیگران و زیر پا گذاشتن حق جایز نیست. در حالی که سازماندهی‌های ما در زیرساخت‌های آی تی با اصول و موازین اسلامی هماهنگ نیست و شاید برای همین بانکداری اسلامی در کشور ما نتایج قابل قبولی نداشته است.

جدای از موضوع تبیین بانکداری اسلامی و تحقق آن در بانکداری کشور‌ـ اگر بخواهیم مطابق بانکداری روز دنیا عمل کنیم‌ـ نیازمند اجرای بسیاری از استانداردهای بانکداری حاکم بر بانکداری بین‌المللی است.

آنچه در بانکداری جمهوری اسلامی باید لحاظ شود، به روز شدن قوانین است؛ برای نمونه در آمریکا ۹۰۰ قانون درباره مسائل پولی و بانکی نوشته شده و به تصویب رسیده است و به صورت ریز اجرا می‌شود و نظارت‌های بسیار قوی و جامع و بر اساس استانداردهای آی‌تی وجود دارد.

از این رو می‌توان گفت استانداردهای بانکی در سطح جهان بسیار گسترده هستند و تا زمانی که ما این استانداردها را دنبال نکنیم، نمی‌توانیم به آنچه تحت عنوان نظام بانکداری به‌روز شده و توسعه یافته در جهان مرسوم است برسیم.